تجارت الکترونیک مسکن، جنگی میان سنت ومدرنیته

سارا رشادی‌زاده

پیش از این در بخش تولید محتوای ویدئویی شاهد مقاومت صدا و سیما در برابر سایت ویدئویی «آپارات» بوده‌ایم که منجر به پادرمیانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات شد. علاوه بر این بارها گلایه‌های فروشندگان بازار رضا و پایتخت از «دیجی‌کالا» و تاکسی‌رانی از «اسنپ» و «تپ‌سی» را شنیده‌ایم که همگی خبر از کشمکش میان سنت و مدرنیته می‌دهد.

در ادامه سریال دعواهای بازار سنتی و مدرن، این بار صدای دعوا از بازار مسکن به گوش می‌رسد. اتحادیه املاک که در نقش واسطه میان خریدار و فروشنده در بازار مسکن فعالیت می‌کند، به شدت به سبک خرید و فروش املاک در سایت «دیوار» نقد دارد و معتقد است این سایت با حذف نقش مشاوران املاک باعث ضربه به بازار مسکن خواهد شد. «دیوار» سایتی است که در آن خرید و فروش بدون واسطه انجام می‌شود؛ هرچند این سبک تازه معاملات خطرات ویژه خود را دارد، اما با استقبال زیادی از سوی جامعه ایرانی به‌ویژه جوانان مواجه شده است.

چند سالی است که فروشگاه‌های اینترنتی و کسب‌وکارهای مبتنی بر اینترنت در ایران جان گرفته‌اند و هواداران خاص خود را یافته‌اند. شعار مشترک این کسب‌وکارها «سرعت در خرید، در کنار صرفه‌جویی در وقت» است و از آنجایی که به فضای فیزیکی چندانی احتیاج ندارند، با استقبال خوبی از سوی فعالان حوزه تجارت الکترونیک روبه‌رو شده‌اند.

با افزایش سرعت پهنای باند و فراهم شدن زیرساخت‌های لازم، استارت‌آپ‌های ایرانی نیز خیلی سریع به این فضا وارد شدند و سعی کردند با نوآوری و خلاقیت، علاوه بر فروش محصول، طرح خدمت‌رسانی الکترونیک را به اجرا دربیاورند. در این میان «اسنپ» و «تپ‌سی» به عنوان تاکسی آنلاین و «دیوار» به‌عنوان سایت خرید و فروش بی‌واسطه از پرسروصداترین کسب وکارهای آنلاین خدمت‌رسان در ایران به‌شمار می‌آیند که بیشتر مشتریان خود را از میان جامعه جوان و افراد پرمشغله جذب کرده‌اند.

اما در کنار واکنش‌های مثبت به توسعه این کسب‌وکارهای نوپای اینترنتی، بازار سنتی همچنان بدبینانه به این رقیب تازه نفس چشم دوخته و با نگرانی از حذف خود از حوزه تجارت در تکاپوی بازگرداندن ذائقه مشتری به سوی بازار سنتی است. در امتداد دعواهای تکراری فعالان حوزه تجارت سنتی و دیجیتال، کشمکش‌ها به حوزه مسکن رسیده و رییس اتحادیه مشاوران املاک به نمایندگی از این اتحادیه به مخالفت با نحوه فعالیت «دیوار» پرداخته است.

رییس اتحادیه مشاوران املاک معتقد است دیوار از یک سو باعث ضرر به صنف مشاوران املاک شده و از سوی دیگر ریسک معاملات را بالا برده است، این در حالی است که دیوار معتقد است روزانه بیش از ۵۰ درصد آگهی‌های ارسال شده در بخش رهن و اجاره تهران به این سایت از سوی مشاوران املاک ارائه می‌شود. این موضوع ریشه در مشکلات تکراری حوزه تجارت سنتی و مدرن دارد و نشان می‌دهد این دو حوزه در ایران هنوز نتوانسته‌اند با یکدیگر همکاری کنند و به جای تکمیل یکدیگر در نقش رقیب در کنار هم ظاهر شده‌اند.

اصلاح شیوه کسب‌وکار بازار سنتی

میلاد اسلامی‌زاد، کارشناس فناوری و فعال حوزه بازاریابی در گفت‌وگو با گسترش تجارت به بررسی دلایل تقابل بازار سنتی و مدرن می‌پردازد و می‌گوید: تا چند سال پیش بازار سنتی، با بی‌اهمیت دانستن بازار دیجیتال که در واقع بخشی از بازار مدرن است، سعی در نادیده گرفتن آن داشت. توجیه بازار سنتی این بود که حوزه دیجیتال هنوز چندان قدرتی ندارد و نمی‌تواند برای فعالان حوزه تجارت خطرآفرین باشد. با رشد کسب‌وکارهای دیجیتال، بازار سنتی متوجه اهمیت این حوزه و توانمندی آن در جذب مخاطب شد و متاسفانه به جای برخورد منطقی و ایجاد تعامل، راه مقابله را در پیش گرفت.

وی در ادامه سخنان خود ضمن اشاره به تلاش بازار سنتی برای حذف کسب‌وکارهای نوپا در بستر اینترنت اظهار می‌کند: فعالان بازار سنتی گاهی سعی دارند با دسترسی به منابع و واسطه‌های خود نقش کسب‌وکارهای نوپای اینترنتی با کارکرد مشابه را کم‌رنگ کنند و به این ترتیب راهی برای ادامه حیات خود بیابند، هرچند این امر مختص ایران نیست و نمونه چنین برخوردهایی را می‌توان در کشورهای دیگر نیز مشاهده کرد.

در این جنگ قدرت نمی‌توان با دقت بالایی برنده را مشخص کرد، اما با نگاهی به الگوی جهانی این‌گونه به نظر می‌رسد که رقیب سنتی درنهایت دست از مقابله برخواهد داشت و برای بقا در بازار ضمن همکاری با بازار مدرن، شیوه کسب‌وکار خود را اصلاح خواهد کرد.

اسلامی‌زاد در پایان سخنان خود به تقسیم قدرت میان کسب‌وکارهای سنتی و نوپا اشاره می‌کند و می‌گوید: کسب‌وکارهای نوپا هرگز باعث حذف کسب‌وکارهای سنتی از بازار تجارت نخواهند شد، اما به شدت می‌توانند بر قدرت و سهم آنان در بازار اثرگذار باشند، باعث کم شدن قدرت کسب‌وکارهای سنتی شوند و در نهایت همه چیز به نفع مشتری تمام خواهد شد. در مجموع کسب‌وکارهای سنتی باید یاد بگیرند که به بازار مدرن احترام بگذارند و به جای مقابله در مسیر اصلاح شیوه کسب‌وکار خود گام بردارند.

تجارت الکترونیک نیازمند زیرساخت

محسن بهرامی ارض اقدس، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نگاه جامع‌تری به ماجرا دارد و با تحلیل وضعیت تجارت الکترونیک به گسترش تجارت می‌گوید: تجارت الکترونیک تنها به معنای فروش اینترنتی نیست و محدوده‌ای بسیار فراتر از فروشگاه‌های مجازی و خرید و فروش‌های آنلاین دارد. این حوزه به دلیل وسعت بالای خود نیازمند زیرساخت‌های گسترده‌ای است تا بتواند از ابتدایی‌ترین مرحله تولید تا ساخت کالا، ترخیص کالا، واردات و صادرات، قیمت‌گذاری و در نهایت تحویل را پوشش دهد.

تمامی این مراحل باید در بستر اینترنت انجام شود و ما شاهد آن هستیم که بخش‌هایی از شبکه تجارت ایران به آن ورود کرده اما هنوز سازمان‌های کلیدی ایران از جمله سازمان توسعه تجارت، بانک مرکزی، سازمان استاندارد، سازمان گمرک و سایر سازمان‌هایی که می‌توانند در حوزه کسب‌وکارهای الکترونیک موثر باشند، به این شبکه متصل نیستند، به همین دلیل هم نتوانسته‌ایم سهم زیادی از این حوزه را به خود اختصاص دهیم.بخش عمده این مشکل به بحث دولت الکترونیک باز می‌شود و می‌بینیم زیرساخت‌ها به طور کامل فراهم نشده است.

وی در ادامه سخنان خود به دلایل تقابل بازار سنتی و مدرن می‌پردازد و اظهار می‌کند: ما در حوزه تجارت مدرن هنوز تجربه چندانی نداریم و در مجموعه جهانی و کسب‌وکارهای مشهوری مانند تجارت الکترونیک تازه‌کار به‌شمار می‌آییم. هرچند کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران نیز فعال شده‌اند، اما افزایش سهم آنان از بازار بستگی به عملکرد و میزان اعتمادسازی آنان در جامعه مخاطبان دارد.

هنوز بخشی از مشتریان به‌ویژه مشتریانی که تجربه مثبتی در خرید از بازار سنتی دارند، با فرهنگ خرید آنلاین کالا و خدمت آشنا نیستند و ترجیح می‌دهند برای استفاده از خدمات و خرید کالا به سیستم سنتی مراجعه کنند. با این حال شاهد هستیم که شبکه تجارت سنتی به ویژه در بخش واحدهای صنفی به شدت به مقابله با کسب‌وکارهای اینترنتی می‌پردازد، چراکه به شدت نگران ضررهایی است که از این مسیر در آینده گریبانگیر آنان خواهد شد.

سخن آخر

با وجود آنکه بازار کسب‌وکارهای اینترنتی هنوز در ایران تازه نفس به شمار می‌آید، به دلایلی از جمله سرعت در خرید، صرفه‌جویی در زمان و کاهش هزینه‌های واسطه خرید و فروش با استقبال خوبی از سوی جامعه مشتریان به‌ویژه نسل جوان مواجه شده و به نظر می‌رسد بازار سنتی باید به جای مقابله راه همکاری بیشتر و اصلاح شیوه کسب‌وکار را در پیش بگیرد. شاید این شیوه از کسب‌وکار با قدرت گرفتن کمی از سهم بازار سنتی را از آن خود سازد، اما با توجه به رشد حوزه تجارت الکترونیک، توسعه این کسب‌وکارها غیرقابل انکار است.

منبع : گسترش تجارت